In documentaire The Most Beautiful Boy in the World voeden de makers een misplaatst frame van op jonge jongens jagende homomannen, schrijft filmrecensent Nico van den Berg. “De makers hebben duidelijk een andere agenda dan enkel het volgen van hun hoofdpersoon.”
Het zal anno 2022 maar gebeuren: een homoseksuele Italiaanse regisseur die een Zweedse jongen van 15 jaar voor een beladen film auditie laat doen in zijn onderbroek en hem later ‘de mooiste jongen ter wereld’ noemt. Nu waarschijnlijk problematisch, maar in 1971 – toen de vrije seksuele moraal nog hoogtij vierde – een volstrekt geaccepteerd fenomeen. De documentaire The Most Beautiful Boy in the World brengt nu in kaart wat deze rollercoaster ride heeft betekend voor de inmiddels 66 jaar oude voormalige kindster Björn Andrésen. Maar is dit wel het echte verhaal?
De spraakmakende en flamboyante Italiaanse regisseur Luchino Visconti had in 1971 al een flinke reputatie opgebouwd met films als Il Gattopardo en Rocco e i suoi fratelli, waarin hij vooral de bekrompen moraal van de bourgeoisie aan de kaak stelde. Hij was een van de weinige filmmakers die openlijk homoseksueel was, wat zeker in het toen nog zeer katholieke Italië niet heel gebruikelijk was. Begin jaren zeventig had hij zijn zinnen gezet op de verfilming van het boek Dood in Venetië, dat de Duitse schrijver Thomas Mann in 1912 schreef. Visconti was gefascineerd door Manns verhaal over een oudere componist die naar Venetië reist en daar geobsedeerd raakt door Tadzio, een slanke jonge jongen met lichtblond haar die hij tegenkomt en achtervolgt.
Met hun film zetten de makers op onderhuidse wijze de aanval in op Visconti.
De zoektocht naar een geschikte acteur om Tadzio te spelen werd voor Visconti een even grote obsessie als voor de componist in het boek. Hij vloog half Europa af om ten slotte in Zweden de toen 15-jarige honingblonde Björn Andrésen in onderbroek voor zijn castingcamera te krijgen. De perfecte Tadzio was gevonden en Dirk Bogarde, de bekende acteur die de rol van de componist vervulde, had een ideale tegenspeler. Voor Andrésen begon hiermee een groot avontuur dat zijn leven volledig op zijn kop zou zetten. En voor filmmakers Kristina Lindström en Kristian Petri vormt dit het startpunt van hun documentaire The Most Beautiful Boy in the World.
De titel is niet zomaar gekozen. Het is een direct citaat van Visconti zelf; hij noemde Andrésen tijdens een van de persconferenties voor het draaien van de film “de mooiste jongen ter wereld”. Toen ruim een jaar later de film af was en deze op het filmfestival van Cannes werd gepresenteerd, zei Visconti semi-grappend dat Björn al minder mooi was dan een jaar ervoor. Het paste perfect in het thema van het boek en van de film: de vergankelijkheid van schoonheid en de relativiteit ervan.
De twee documentairemakers van The Most Beautiful Boy in the World hebben duidelijk een andere agenda dan alleen maar het volgen van Andrésen. Met hun film zetten ze op onderhuidse wijze de aanval in op Visconti en alle andere mensen die in de jaren zeventig en tachtig om Andrésen heen cirkelden. Zo wordt benadrukt dat de homoseksuele Visconti de filmcrew – die voornamelijk uit homo’s zou hebben bestaan – zou hebben opgedragen de jonge Björn met rust te laten en zelfs niet aan te kijken.
Nergens wordt vermeld dat dit beeld van constant op jonge jongens jagende homo’s een wel erg misplaatst frame is. Er doemt in de documentaire op meerdere plekken een beeld op van homoseksuele mannen als bedreiging voor de blonde Zweedse jongen. Dit wordt nog versterkt als wordt verteld dat Björn na de première in Cannes door Visconti mee werd genomen naar gayclubs. En over de periode erna waarbij Björn een wilde tijd als callboy voor mannen beleefde, hoor je bijna wat afkeer van de makers doorklinken in de film. ‘Gelukkig’ was dit maar een fase in Björns leven, veroorzaakt door zijn veel te vroeg overleden moeder en de ‘traumatiserende’ ervaringen met Visconti. Later werd de Zweedse jongen gewoon een nette heteroman met een opgeruimd huis, met dank aan zijn vriendin.
Mooiste jongen? Misschien. Mooiste film? Absoluut niet.
Dat het leven van Björn niet standaard is geweest, wordt wel duidelijk in de documentaire. Het moet voor hem als een achtbaan aangevoeld hebben, met de gekte als kindfilmster, zijn latere carrière als popidool in Japan en daarna het zwarte gat waar hij in terecht kwam. Alleen verklaarde hij recent in Eye bij een voorvertoning van de film dat hij al die jaren de tijd van zijn leven heeft gehad. Al op jonge leeftijd zag hij de halve wereld, ontmoette hij de meest fascinerende mensen en leefde hij een leven waar de meeste volwassenen alleen maar van kunnen dromen. Het contrast met de sombere toon die de makers in hun documentaire The Most Beautiful Boy in the World benadrukken, kan niet groter zijn. Doortrapter is dat achter het gevoel van onrecht dat Björn zou zijn aangedaan vooral een conservatief en benepen beeld van de makers schuilgaat. Bijna ga je hier als kijker in mee. Totdat je beseft met wat voor kokervisie en homofobie de makers naar Björns leven en de mensen die hij om zich heen had, hebben gekeken. Mooiste jongen? Misschien. Mooiste documentaire? Absoluut niet.
